Waarom we in 2050 niet gasvrij hoeven te zijn!

Zo rond de verkiezingen is er natuurlijk veel te doen over de maatregelen die genomen moeten worden om de klimaatdoelen te halen. Het heersende narratief is nog altijd dat van ‘gasvrij’. Als dogma voortgekomen uit het klimaatakkoord en met verve ondergebracht in allerhande projecten van het Programma Aardgasvrije Wijken.

We kunnen gerust de conclusie trekken dat de snelheid er zo niet in komt. Dat werd nog eens bevestigd door onderzoek dat Nieuwsuur deed onder bouwers en installateurs. De doelen van het klimaatakkoord gaan niet worden gehaald.

Tijd dus om uit een ander vaatje te tappen. Een aanpak waarmee de doelen wel gehaald kunnen worden. Aanpakken waarbij het narratief Gasvrij de prullenbak in moet. Ik durf zelfs te stellen dat gasvrij in 2050 niet eens het doel op zich moet zijn. Het halen van de doelen in 2030 zijn vele malen belangrijker. In een vorige blog heb ik al een keer uitgelegd hoe de CO2-emissiebudgetten werken die door IPCC-wetenschappers zijn brekend als kader om de 1,5 graden doelstellingen van Parijs te halen.

Ik kan mijn stelling alleen onderbouwen met plaatjes die wat ingewikkeld kunnen overkomen maar dat niet zijn. Ik ga proberen het zo goed mogelijk op te bouwen zodat het eindplaatje helder wordt.

Klimaatbudgetten.

Eerst nog even over dat CO₂-budget. Met de blauwe lijn van punt B naar F is het nu beschikbare budget uitgezet naar nul in 2050. Wat we nu uitstoten is de waarde van punt A. Om onder het budget te blijven moet het oppervlak onder de oranje lijn gelijk zijn aan het oppervlak onder de blauwe lijn B-F. Ik heb dat hieronder even ingekleurd.

Als je dat als uitgangspunt hanteert dan betekent dat concreet dat we in 2030 een CO₂-emissie besparing moeten hebben gerealiseerd van 75% gemerkt als punt D in de grafiek. Wanneer we het basis scenario niet halen en bijvoorbeeld huidige koers (de bovenste rode stippellijn) als basis hanteren dan is het CO₂-budget binnen 9 jaar op (lijn B-C). Daarmee is goed te zien dat een geleidelijke afname met als doel NUL in 2050 ongunstig is voor het halen van de klimaatdoelen. Het gestippelde scenario is op dit moment waarschijnlijker dan het basisscenario. Als dat bewaarheid wordt dan is het 1,5 graad budget al op in 2029 (lijn B-C). We verliezen dus tijd met aardgasvrij experimenten en pilots op collectief niveau die weinig zoden aan de dijk zetten doordat ze te duur zijn, lastig schaalbaar zijn, onrealistische learningcurves kennen, niet gewild zijn en vaak ook te weinig bijdragen aan reductie van de CO₂-emissies. We verliezen ook tijd door te focussen op individuele oplossingen die in één keer aardgasvrij als ideaal hebben (oplossingen waaraan ik ook aan de basis sta met bijvoorbeeld Nul Op de Meter). Niet omdat ze inherent fout zijn (doen als het kan) maar omdat ze te duur zijn, niet snel goedkoper lijken te worden (wat wel de bedoeling was) en dus heel traag worden opgenomen door de markt. Overigens is in het plaatje ook te zien dat de ook de doelen uit het klimaatakkoord tekort schieten om onder de CO₂-budgetten van Parijs te komen. Zetten we die doelstellingen door dan zullen we rond 2035 het beschikbare budget opgebruikt hebben. De CO2-emissiecurve van het klimaatakkoord zit nu net boven het budget waarmee de aarde opwarmt naar net iets boven de twee graden. Dat hebben we niet zo afgesproken in Parijs.

Gasvrij in 2050 doel of middel

‘Gasvrij’ of ‘van Gas los’ zijn ooit als termen bedacht om een beweging in gang te krijgen door transitiemakers met niks dan goede intenties. Je haalt mensen er mee uit hun standaard oplossingen repertoire en geeft in één keer een bredere blik en een aantrekkelijk doel. De aardbevingsproblemen in Groningen deden de rest. Aardgasvrij is aan de klimaattafels echter ontaard in een dogma waardoor alleen warmtenetten en de warmtepomp als oplossing overbleven. Ik heb hierboven net geschetst dat we het daarmee niet gaan redden.

Wanneer we de doelen van 2030 wel gaan halen, wat echt nodig is, dan is datgene wat er daarna gebeurt veel minder relevant geworden. Naar nul via dezelfde curve die we gehaald hebben om op 75% uit te komen zou mooi zijn maar een rechte lijn vanaf 25% naar nul in 2050 of zelfs een rechte lijn naar 2060 maakt geen heel groot verschil meer. We kunnen het dan in principe wat rustiger aan doen, in groot contrast met nu. In het plaatje hieronder is dat te zien met de gele en groende lijn die ik in de grafiek heb gezet.

Mensen die ons de indruk geven dat het allemaal niet zo snel hoeft en we nog veel hebben te leren moeten zich het denken in CO₂-budgetten eigen maken. Ik ben daar helaas te laat mee begonnen. Conclusie uit dit plaatje is dus dat we de komende 10 jaar serieus vaart moeten maken, dat het doel Gasloos daarbij niet heilig is omdat het waarschijnlijk alleen maar remt (maar wie wil ga je gang!). Zelfs gasvrij in 2050 geeft lucht voor de meest ingewikkelde klussen die we wat mij betreft nu ook nog even links laten liggen (vooral doen als je tijd, geld en zin hebt maar vertraag er de transitie niet mee). Er kan dus ook voorzichtig wat naar de 25% categorie toegeschoven worden.

Hoe dan?

Heel snel CO₂ besparen krijg je voor elkaar door huizen geschikt te maken voor een hybride oplossing (grofweg 40% besparen door een combinatie van kierdichting, isolatie en andere manier van ventileren), zoveel mogelijk te elektrificeren (dat hoeft niet altijd een hybride gasketel te zijn, ook een bestaande gasketel, met airco split en warmtepompboiler is bijvoorbeeld een vorm van hybride) en een (bescheiden) vorm van een warmte-terug-win installatie te plaatsen. Dat kan voor bedragen van tussen de 15K en 20K (excl. subsidies) en is met de juiste financieringscondities passend te krijgen op de huidige energierekeningen. Daarmee kan zo’n 60% CO₂-emissie bespaart worden. De resterende 15% wordt gehaald doordat de geëlektrificeerde elementen steeds schonere energie gebruiken doordat de emissiefactor van elektriciteit ieder jaar nog fors daalt.

PS. CO₂-arme midden-temperatuur warmtenetten (buurtwarmtepompen/restwarmte/WKO) met aansluitkosten onder de 5K per woning en geen onrendabele top zou ook kunnen als ze snel en zonder veel gedoe aangelegd kunnen worden.

Per jaar worden er rond de 400.000 gasketels verwisseld. Dat kunnen ook heel snel 400.000 hybride warmtepompen zijn. Kwestie van een goed programma, de juiste condities en ondernemers die in de particuliere markt willen stappen en gewild one-stop-shop aanbod ontwikkelen. Waar een weg ligt gaat men rijden!

De laatste alinea zal ik uitwerken in een volgende blog over de topologie van de verduurzamings- en renovatiemarkt. De teaser daarvoor al vast in onderstaande plaatje. Dat voorkomt ook de discussie die kunnen ontstaan over de juiste of onjuiste oplossing. In ieder segmentje zitten veel woningen. Tel er een paar 100.000 op bij de één of trek paar honderdduizend af bij de ander het blijft altijd veel. Feit is dat kwadrant B een onontgonnen markt is. De volgende keer dus meer over de kansen in kwadrant B. .

LEES OOK ‘De Hybride Route, versneld CO2-emissie verlagen‘