Hoe de fossiele industrie een TNO rapport over voordelen van hout laat aanpassen

Het was nieuws maar niet zo groot als het had moeten zijn: TNO trekt een rapport over houtbouw in onder druk van de Metaalunie (link). Ik zal in dit stuk uitleggen wat de bezwaren zijn van de fossiele lobby en ook betogen waarom die volkomen misplaatst zijn en geen hout snijden. (Metaalunie was overigens niet de enige partij die bezwaar heeft aangetekend bij TNO)

Het probleem

Iedereen met een beetje gezond boeren verstand kan uitleggen wat het nut is van biogene C(O₂)opslag in biobased bouwmaterialen. Daarnaast kan ook iedereen zich voorstellen dat biobased materialen met veel minder energie gemaakt worden waardoor bij toepassing er een CO₂-positief verdringingseffect is op materialen met een hoge CO₂-emissie. De combinatie zorgt er voor dat we veel sneller de klimaatdoelen halen dan door de stribbelende besparingspogingen van de op fossiel gebaseerde bouwindustrie, hoe nodig die ook zijn (beton, staal, aluminium, keramiek). Om dat te begrijpen hoef je niet hooggeleerd te zijn. De geleerden heb je alleen nodig om te bevestigen dat hout uit duurzaam beheerde bossen geen onbedoelde neveneffecten veroorzaken op plaatsen waar dat hout wordt gewonnen. Toch weet de fossiele lobby het steeds voor elkaar te krijgen om biobased materialen en in het bijzonder hout in een kwaad daglicht te stellen.

De Lobby

De bedrijven die voor het maken van hun producten afhankelijk zijn van fossiele energie en grondstoffen (gemakshalve maar even aangeduid als de fossiele industrie) hebben grote invloed bij zowel onderzoekspartijen (want die krijgen nog wel eens een opdracht), de overheid (want die willen alles oplossen met de markt) en de normstellers (want een marktaangelegenheid volgens de overheid). Biobased bouwen heeft nauwelijks lobby. Slechts een handvol idealisten die zich zorgen maken over het halen van de klimaatdoelen zoals die in 2015 zijn afgesproken in Parijs. Die idealisten moeten zich verweren tegen de aanvallen van de industrie die alle instrumenten in handen hebben om biobased materialen, in het bijzonder hout, in een kwaad daglicht te stellen. Die instrumenten hebben ze namelijk zelf verzonnen. De belangrijkste is de door hen veelgeprezen Europese norm EN15804. Ook het rapport van TNO werd met deze norm in de hand onderuit geschoffeld. Wanneer deze norm ten tonele komt dan gaat dat altijd gepaard met een relaas over: de onafhankelijkheid van de commissies, de deskundige voorzitter, de democratische consensus binnen zowel Europese als Nationale commissies die ze zelf bevolken, dat expliciete houtlanden hebben ingestemd, veel leden een achtergrond in het hout hebben et cetera. Feit is dat de deze norm biogene opslag niet meeneemt en een voordeel biedt aan bedrijven die producten verkopen met een hoge CO₂-emissie en daarnaast een ‘goed’ circulair verhaal hebben. Daarmee is het verdringingseffect gereduceerd naar nul.

De kritiek

Wanneer de fossiele lobby een rapport als dat van TNO van kritiek voorziet dan gebeurt dat dus met verwijzingen naar allerhande door de markt geproduceerde normen of rapporten over manieren waarop LCA’s gemaakt zouden moeten worden. Het vaakst komt daarbij de al eerder genoemde EN15804 langs. Bij die methode wordt een materiaal ingedeeld in 4 modules die de levenscyclus van het materiaal uitdrukken. Module A is maken, module B is gebruiken, module C is afdanken en module D gaat over circulair hergebruik. In al die fasen moeten de milieu-indicatoren berekend worden. Voor hout geldt dat opslag van koolstof (dus negatieve CO₂-emissie) in module A niet meegerekend mag worden omdat het hout na 75 jaar in module C verbrand zou worden. Voor een baksteen die met een slimme techniek losmaakbaar kan worden toegepast mag de CO₂-emissie in module A worden weggestreept omdat hij in module D een nieuwe functie krijgt. Hetzelfde geldt voor beton- en staalconstructies waarvan aannemelijk wordt gemaakt dat ze over 75 jaar nog een tweede leven krijgen. Eerlijk gezegd maakt module D op deze manier een gotspe van de circulaire bouweconomie. Daar zal ik in een volgende blog nog eens op terugkomen. Een rapport dat biobased bouwmaterialen in een positief daglicht stelt kan dat dus niet doen met verwijzing naar een geaccepteerde norm. Ik zie zo voor me dat het rapport vol met annotaties is teruggekomen bij TNO waarbij continue is geriposteerd: niet volgens de norm, niet geaccepteerde methode, niet wetenschappelijk onderbouwd en zo voort.

Wel, kortgezegd draait alles om de verbranding van biomaterialen in module C van de LCA-methodiek. Hoe aannemelijk is dat?

Over 50 en 75 jaar wordt er geen CO₂ meer uitgestoten

De stelling dat er over 50 en 75 jaar geen biomaterialen meer verbrand worden is net zo aannemelijk als de aanname dat de huidige industrie in staat is om over 75 jaar haar circulaire ambities waar te maken met betrekking tot hergebruik, terugname en losmaakbaarheid. De fossiele lobby verteld altijd graag en gretig dat tig wetenschappers hebben meegedacht aan de EN15804-norm en er volledig achterstaan. Kan zijn. Maar dit issue heeft niks met wetenschap te maken. Het is een politieke keuze in hoeverre je de oplossing voor problemen van nu laat meewegen in een norm en in hoeverre het aannemelijk is dat biomassa over 75 jaar in de oven beland.

Er zijn namelijk argumenten die het zeer aannemelijk maken dat dit niet gebeurd!

1. Alle Energietransitie inspanningen (Mondiaal, van Europa en van Nederland) zijn erop gericht om de CO₂-emissie te verlagen naar nul in 2050. In het meest ongunstige geval zal dat inhouden dat verbranding na 2050 alleen plaatsvindt in combinatie met CCS (opslag van CO₂ in voormalige gasvelden). Daarover is brede consensus. De wetenschap heeft de haalbaarheid van CO₂ afvang en opslag bevestigd. Na 2050 kan er dus geen sprake meer zijn van CO₂-emissies door verbaranding van afvalmaterialen. We hebben het dus over een verkeerd frame dat louter voortkomt uit de huidige tijdsgeest van afval- en biomassaverbranding.
2. Biomaterialen bestaan in basis uit vezels, cellulose en lignine. Die laatste twee zijn zogenaamde biopolymeren. Die vormen de bouwstenen voor de biochemie. De biochemie staat nu nog in de kinderschoenen. Talloze kleine en grote experimenten laten echter zien dat de toekomst van materialen is gekoppeld aan biochemische grondstoffen. Wanneer biobased bouwmaterialen over 75 jaar niet meer kunnen worden hergebruikt dan is het aannemelijker dat de materialen worden ingezet als grondstof voor biochemische processen dan dat ze zullen worden verbrand voor energie. Tegen die tijd zal er ook zeker geen behoefte meer zijn naar dit type energiebronnen.
3. De beleidsmakers van 2095 moeten nog geboren worden. Mensen die we rond 2050 moeten uitleggen waarom het niet is gelukt om de klimaatdoelen van Parijs te halen met alle gevolgen van dien. Windmolens en zonneparken deden we niet omdat mensen ze lelijk vonden, warmtepompen maakten teveel geluid, CO₂-heffing was slecht voor de economie, isoleren vonden we te duur, bouwen met CO₂-arme bouwmaterialen creëerde een ongelijk speelveld, vliegen was een grondrecht die je niemand ontnam, met langslepende alternatieven als waterstof dachten we het verdienmodel van de gasindustrie te redden en zo kan ik nog wel ven doorgaan. What the Fuck! Denken we echt dat die generatie het zal toestaan dat er in 2095 nog één gram CO₂ de lucht in gaat?!

Beste mensen die zinnig werk doen bij bedrijven die we nu nog niet kunnen missen, zullen we hier mee stoppen?!