In 2050 kan elk huis in ons land energieneutraal zijn

interview magazine Energie Expeditie Apeldoorn 

Je eigen huis energieneutraal maken is één ding, maar hoe maak je heel Nederland energieneutraal? Die vraag houdt Jan Willem van de Groep – regisseur van het overheidsprogramma Energiesprong – dagelijks bezig. Samen met partners uit bouw en vastgoed werkt hij eraan om overal nul op de meter te krijgen.

tekst Bas Popkema beeld Carla Manten

Het klinkt ambitieus: de overheid wil dat er vanaf 2020 alleen nog maar energieneutraal (nieuw) gebouwd wordt en dat in 2050 heel gebouwd Nederland energieneutraal is. Geen eenvoudige klus. Daarom moeten slimme koppen in het programma Energiesprong gaan bedenken hoe dat moet. Een ondankbare taak? Niet voor Jan Willem van de Groep: ‘Ik ben altijd op zoek naar de grens en het liefst ga ik die grens over.’

Wat is het idee achter Energiesprong?

‘Energiesprong is bedoeld om te ontdekken hoe je écht grote stappen kunt maken in het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Als je de gestelde doelen wilt halen, zijn er grote innovaties nodig. We zijn op zoek gegaan naar koplopers op dit gebied. Samen met hen zetten we experimenten op om te kijken wat ons belemmert om verder te komen. Dan ontdek je al snel dat de struikelblokken niet lokaal of regionaal op te lossen zijn. Het moet groter aangepakt worden.’

Van productie naar product

Wat is het grootste struikelblok?

‘Om een grotere beweging op gang te brengen, is het nodig dat de hele markt verandert. We moeten de bouwsector uitdagen om slimme energieneutrale concepten te gaan ontwikkelen. Dat gebeurt niet zomaar. Bouwbedrijven zijn gewend om te produceren wat een ander van hen vraagt en niet om zelf producten te maken. Laat staan zulke innovatieve producten. Daarom moet de markt – woningcorporaties, maar ook particulieren – de bouwsector prikkelen om met die producten te komen. Je moet een nieuw vraag- en aanbodspel creëren. Dat hebben we met Energiesprong op experimenteel vlak gedaan.’

Kunt u een voorbeeld geven van zo’n experiment?

‘In de Apeldoornse wijk Orden hebben we gekeken of we 188 woningen van een corporatie energieneutraal konden renoveren. We zijn naar de bouwers toe gestapt met de vraag of zij met een betaalbare oplossing konden komen. De wijk is nog niet energieneutraal, omdat we op dat moment een aantal problemen niet konden oplossen. Maar door zulke experimenten ontdekten we wel dat de bouwsector veel meer kan dan we tot nu toe dachten. Deze sector is uitstekend in staat om energieneutraal te renoveren, voor een redelijke – maar tot nu toe nog te hoge – prijs. We ontdekten ook welke condities nodig zijn om energieneutraal bouwen tot een succes te maken. Dan moet je denken aan bijvoorbeeld goede wet- en regelgeving en financiering.’

Forse investering

Maar van een energieneutrale woonwijk naar een energieneutraal land is een enorme stap.

‘Dat klopt. Om echt betaalbare energieneutrale renovaties te kunnen ontwikkelen, moet er eerst heel fors geïnvesteerd worden in innovatie en industrialisatie. Veel bouwers durven dat niet aan. Met de deal Stroomversnelling Huur helpen we hen over de drempel door massa te creëren. We hebben vier grote bouwbedrijven en zes woningcorporaties met elkaar in contact gebracht. Die corporaties hebben samen 11.000 woningen die ze naar ‘nul op de meter’ willen renoveren. De woningcorporaties willen daarvoor een redelijke prijs betalen. Het is aan de bouwers om met een slim concept te komen dat binnen de waardeperceptie van corporaties pas. Extra innovatiekosten zijn voor rekening van de bouwers. Maar met deze omvang durven bedrijven het wel aan om te investeren in de ontwikkeling van zo’n product.’

‘De bouwsector is veel innovatiever dan we altijd gedacht hebben’

Hoe ziet zo’n renovatie – het product – er dan uit?

‘Je moet dan denken aan standaard voorzetgevels, voorzien van alle isolatie- en installatiemateriaal. Ze rollen zo uit de fabriek en kunnen eenvoudig tegen een bestaande woning worden gezet. Per woningtype kun je een andere gevel maken, maar de methodiek is hetzelfde. Eigenlijk zet je een nieuwe isolerende schil om de bestaande woning. Daar voeg je dan bijvoorbeeld een warmtepomp en zonnepanelen aan toe. Zo kun je naoorlogse huurwoningen gemakkelijk energieneutraal maken. Inmiddels hebben we zo’n twintig prototypes neergezet. De huurders vinden het geweldig, omdat ze een comfortabeler, gezonder en nieuwer huis krijgen.’

Einde energierekening

Hoe kunnen woningcorporaties of particulieren dit financieren?

‘Het idee is heel simpel: wat de huurder nu aan energiekosten betaalt, betaalt hij na de renovatie aan huur extra. Je wisselt je huidige energierekening dus in voor een huurrekening – die inflatievolgend stijgt. Van dat geld moet de corporatie de meerprijs voor een energieneutrale woning ruimschoots kunnen betalen.

Met de deal Stroomversnelling Koop doen we hetzelfde voor mensen met een koopwoning. Een particuliere woningeigenaar betaalt gemiddeld zo’n € 175,- euro per maand aan energie. Dat kun je ook vertalen naar een hypotheek van ongeveer € 45.000 netto. Zoveel mag een renovatie dus kosten. Op dit moment kost het nog meer, maar we zakken in rap tempo.’

‘Gemeentes kunnen bewoners in beweging krijgen voor energieneutraal wonen’

Energiesprong betrekt ook gemeentes actief bij dit proces. Welke rol is er voor hen weggelegd?

‘Het is aan gemeentes om hun bewoners te motiveren voor zo’n renovatie. Hoe meer inwoners vragen om dit product, hoe gemakkelijker het voor een bouwer wordt om te investeren in deze nieuwe manier van renoveren. We hebben een aantal gemeentes gevonden die wilden bijdragen aan het bouwen van prototypes in de wijken. Als mensen die huizen eenmaal zien, zeggen ze: je mag morgen met mijn huis aan de slag!’

Monumentaal pand

De Energie Expeditie Apeldoorn richt zich op particuliere woningeigenaren, van wie de meeste geen rijwoning hebben. Voor hen zijn die standaard fabrieksgevels dus geen oplossing?

‘Als mensen zo’n energieneutrale renovatie zien, zeggen ze: je mag morgen bij mij aan de slag!’

‘Energiesprong richt zich allereerst op rijwoningen uit de jaren 50 tot 80. Maar de ontwikkelingen gaan snel. De techniek die we gebruiken voor het maken van deze gevels, kan straks ook gebruikt worden voor tweekappers of vrijstaande woningen. Ik verwacht dat we op termijn elke gewenste gevel in de fabriek kunnen ‘printen’. En woningen die je niet van buiten mag veranderen, zoals monumenten, kunnen met slimme oplossingen van binnen gerenoveerd worden.’

De deadline van de overheid – 2050 – is strak. Is dit haalbaar?

‘Ja. Ik denk zelfs dat het eerder kan. Als ik zie welk geldbedrag mensen nu over hebben voor energie, dan is het een kwestie van tijd tot energieneutraal verbouwen goedkoper is dan het betalen van je energierekening.’